 |
| Karaköy Meydanı ( Fotoğraf, 1956 -58 yılları arasında çekilmiş olmalı. ) |
1920 yılında yapılan Karaköy Palas'ın mimarı levanten Türk vatandaşı Giulio Mongeri'dir. Karaköy Palas, merkezî konumda, değerli bir yapıydı. Yanındaki parsel de önünden Beşiktaşa uzanan tramvay yolu ve bitişiğindeki Karaköy Palas dolayısıyla değerlenmişti.
 |
| Karaköy Palas ve yanında Alemdar Kardeşler Büro Binası |
Bu parselde 4 katlı kargir bir yapı vardı. ( Bir mescit de deniyor. ) Bu kargir yapının yerine bir büro binası yapmaya karar verildi. Türkiyede ilk kez resmi olmayan bir yapı için 1947 yılında mimarlık yarışması düzenlendi. Yarışma, Türk Yüksek Mimarlar Birliği İstanbul Şubesi aracılığıyla açıldı. Alemdar Kardeşler Büro Binası yapımı için 25 aday arasından Nezih Eldem'in projesi birinci, Orhan Safa ve Kemal Ahmet Aru'nun ortak projesi ikinci oldu. Fakat sebebi kesin bilinmemekle birlikte - tahminen - ekonomik nedenlerle birinci değil, ikinci seçilen proje uygulandı.
 |
Nezih Eldem,Projesi, 1947
|
 |
| Orhan Safa ve Kemal Ahmet Aru, Projesi, 1947 |
Nezih Eldem'in projesinde bina taş kaplama olarak tasarlanmış böylelikle Karaköy Palas ile bir ahenk kurulmuştu. Fakat taş kaplama dolayısıyla bina duvarlarının kalın olması gerekiyor bu da maliyeti yükseltiyordu. Safa ve Aru'nun projesinin uygulanmasına karar verildi. Bu proje, Alman mimar Erich Mendelsohn'un (1887-1953) o dönemde modaya dönüşmüş eğrisel çizgilerini taşıyordu.
 |
| Erich Mendelsohn, Schocken mağazası, Stuttgart, 1928 |
Fakat modern çizgilerle yapılmış projeye uyulmadı, deforme edildi. Karaköy Palasın kat silmelerine ait kotlar dikkate alınmadı. Kat yükseklikleri uygulamada sorun çıkarttı. Olasılıkla tasarruf nedeniyle katlar kendi içinde alçaltıldı. Kat sayısı değişmediği halde Alemdar Kardeşler Büro Binası, Karaköy Palas'ın bir kat aşağısında kaldı. Yeni yapının hiçbir yatay çizgisi Karaköy Palas'ın silmeleriyle aynı hizaya gelmemişti. Kemal Ahmet Aru'dan "Türkiye şehircilik tarihinin en önemli adı" diye söz ediliyor. Kemal Ahmet Aru yıllar sonra bu binanın fotoğrafına bakıp bu uygulamanın onu çok üzdüğünü söylemiş.
Alemdar Kardeşler Büro Binasının şimdiki adı Şeref Hanı. Zemin, bodrum, birinci, ikinci ve üçüncü katları Türk Ticaret Bankası'nın mülkiyetindeyken 2004 yılında Finansbank AŞ'ye satılmış.
Binanın 4., 5. ve 6. katlarında 8'er büro var. Bir de teras katı bulunuyor.
 |
| Finansbank 2017 |
 |
| Türk Ticaret Bankası |
Binayı yaptıran Alemdar Kardeşler Kimdir?
Bunu merak ettim. İnternette bir faturaya rastladım. Fatura 22 Mart 1937' de Şerefettin Alemdar ve Kardaşları işletmesi tarafından düzenlenmiş.
Bu binayı yaptıran Alemdar Kardeşler, bu faturayı kesen Alemdar Kardeşler olabilir mi? Aynı dönemde aynı bölgede iki ayrı Alemdar Kardeşler mi ticaret yapmışlar? Alemdar Kardeşler Büro Binasının bugünkü adının Şeref Hanı olması tesadüf olabilir mi? Sanmıyorum. Fatura bazı bilgiler veriyor bize. Çok ilginç 3 sandık afyon satmışlar. Peki kime? "Baylar Narmanlı Biraderler"e. Önce Baylar diye bir isim aradım. Sonra eski faturaları incelerken gördüm ki o tarihlerde düzenlenen faturalarda matbu olarak, Bay yazılması yaygın. Bu faturada matbu bay yazısı yok ama belli ki o dönemde fatura Bay diye başlanarak düzenleniyor. Narmanlı Biraderlere kesilecek fatura bay diye başlayamaz çünkü Narmanlı Biraderler iki kişi. Bu yüzden Baylar diye düzenlenmiş. "Baylar, Narmanlı Biraderler." Bugün İstiklal Caddesinde Narmanlı Yurdu olarak bilinen bina o tarihin büyük tüccarları Avni ve Sıtkı Narmanlı'ya ait. Aynı dönemde, aynı bölgede Narmanlı Kardeşler adıyla anılan başka kişiler olamaz. Öyleyse o Narmanlı Kardeşler, bu Narmanlı Biraderler. 3 sandık içinde 120 kilo 900 gram, 510 kuruştan toplam 616 lira 59 kuruşluk afyon satın almışlar.
O tarihte cumhuriyet gazetesi 5 kuruş, bugün 2 lira ise kabaca bugünün parasıyla 25.000 TL lik afyon alış verişi...
 |
| Alemdar Kardeşler İşletmesinin Düzenlediği Fatura |
Neden Afyon? Faturalı satılan afyon ancak ilaç sanayinde kullanılıyor olabilir. 1937 yılının gazetelerinde baktığımda 1936 da başlayan İspanya iç savaşının şiddetle sürdüğünü ve 1939 İkinci dünya savaşı öncesi tüm avrupanın silahlandığını, savaşın kaçınılmaz olduğu yorumlarını, doğuda ayaklanmalar , çatışmalar ve Hatay Sorunun gündemde olduğunu görüyorum. Böyle bir dönemde afyon, en kıymetli ve o dönem satışında zarar edilmeyecek mal.
Şerafettin Alemdar ve Kardaşlarının iş yeri Eminönü yakasında. Marpuççular, Barnatan Han'da. Barnatan Han'da 1921-1927 yılları arasında Alemdarzade Muhittin, tüccarlık, komisyonculuk yapmış. Muhtemeldir ki dükkanı Şerefettin ve kardeşleri devralmış. Gelenek bozulmadıysa Şerefettin, Muhittin'in büyük oğlu olmalı. Eminönü ve Galata o dönem Ticaretin merkezi, işlek bir liman bölgesi.
1945 yılında 2. dünya savaşı sona eriyor. 1947 yılında Alemdar Kardeşler Büro Binasının Projesi çiziliyor. Fakat savaş sonrası ekonomisi ticaret hayatına kötü mü etki etmiş yoksa heyecanla başlayan bina inşaa ettirme isteği, tüccar hayatının gerçeklerine mi çarpmış bilmiyorum; bina projesi hayata geçirilirken maalesef bazı tasarruflar yapıldığı, bunun da binaya kötü yansıdığı ekli kaynaklardan anlaşılıyor.
Aşağı yukarı 70 yıllık binanın geçmişi bu.
Kaynak - 17/03/2017 tarihli erişim
- İTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü öğretim üyesi Prof Dr. Günkut Akın'ın "Mongeri'nin Komşuları" adlı makalesi = http://v3.arkitera.com/v1/diyalog/gunkutakin/yazi1.htm
- İstanbul'un bazı semtlerini anlatan güzel bir blog = http://kamilpark.blogspot.com.tr/2012/02/istanbul-gezileri-11-karakoyden.html
- Vikipedi "Bankalar Caddesi" maddesi = https://tr.wikipedia.org/wiki/Bankalar_Caddesi
- Şerafettin Alemdar'ın düzenlediği fatura = http://www.mezatpazari.com/urun/219741/efemera
- Narmanlı Hanı anlatan bir blog = http://gezerbocek.blogspot.com.tr/2011/02/bir-eski-zaman-hikayesi-narmanli-han-no.html
- Marpuçcular, Barnatan Hanı'ın işyerleri = http://www.tire-cord.de/html/barnatan_han.html
Erdal Bilgen - 18/03/2017