Önceleri, banka çalışanları işlem gören belgelerini tarihe göre sıraya koyar, paket yapar, kaldırırdı; fakat paket yapılmış belgelere dönüp bakma ihtiyacı yüzünden (bakarken evrak dağıldığından, paketi açmadan içeriğini anlamak zor olduğundan) yöntem cok da kullanışlı değildi.
Çözüm olarak ciltbendi1 ( biblorhapte )2 icat edildi. Ciltbendinde belgeler tarih sırasına konup dikilerek cilt meydana getiriliyordu.
Böylece belgeye bakılması kolaylaşmıştı; fakat bu kez de ciltbendinde yer alan bir belgeyi başka bir yere klase etmek veya iki belge arasına yeni bir belge eklemek, çıkarmak mümkün olmuyordu. Bu sorunu gidermek için de tazyikli musannif (classeur a pression)3 icat edildi.
"Tazyikli musannif" adını bugünün Türkçesine "basınçlı dosya" diye çevirince pek bir şey anlaşılmıyor. "Sıkıştırılmış dosya" denebilir.
Tazyikli musannif, iki tipti;
- birincisi "yalnız şişli adi tazyikli musannif" (günümüzde yaygın biçimde kullanılan, iki halkalı mekanizması olan klasörler bu sınıfa girer)
- ikincisi de makineli tazyikli musannif.
Günümüzde yaygın biçimde kullanılan ve iki halkalı düzeneği olan klasörü, eski deyişle şişli adi tazyikli musannifi 1886 yılında Almanya Bonn'da icat eden Alman, Friedrich Soennecken'dir.
Yine aynı yıl 14 Kasım 1886 tarihinde delgeç'in patentini de almış Soennecken.
Leitz şirketinin kurucusu Alman Louis Leitz ise bu tip klasörlerde bazı geliştirmeler yapmış. Mesela klasörün sırtında bulunan ve parmak sokup klasörü raftan çekmeye, içini görmeye yarayan delik var ya, işte bu delik (finger hole) Leitz'in katkısı.
Ben adi musannife, yani konuya döneyim.
Bizim adi musannifin tüm ihtiyacı karşıladığı söylenemezdi. Hele belgenin ya da kağıdın harman olduğu o eski yıllar için hiç söylenemezdi. Klasör, tıka basa, doldurulmuş olsa da takılamayıp elde kalan son bir belge olur, onun da hatırı kalırdı. Diyelim başardınız, tüm belgeleri sığdırdınız; yine de kurtulmuş olmazdınız. Çünkü devasa yığının tahammül edemeyip dağıldığı bir gün illa gelir, klasörün mekanizması da olur olmaz zamanda patlar, yamulur bozuluverirdi.
Belki işlenmiş belgelerin arşivi için idealdi bu klasör ama içine boş sayfa koyup bir defter gibi kullanmak için yetersizdi.
İşte bu ihtiyaç için imdada yetişen, makineli tazyikli musannif oldu; yani Kalamazo böylelikle hayatımıza girdi. Bu tür dosyalar daha fazla belge alabiliyordu ve dikiş kullanmadan belgeleri kolayca bir araya getirmek mümkündü. İstediğin zaman içerisinden bir belge çıkarıp bir başka belge konur, belgeler dağılmaz ve en önemlisi sayfa sayısı artırılıp azaltılabilen bir muhasebe defteri olarak kullanılabilirdi.
Bu yeni klasörün fiyatı yüksek olduğu için ve kullanılacak kağıt klasöre uygun olması gerektiğinden, doğru seçim bunun, arşivleme için değil defter için kullanılması idi.
Mali yıl bitmeden yeni bir deftere geçmek gerekmeyecekti artık.
Kalamazoo'nun Eski satış ilanlarından birindeki slogan şöyleydi =
Kullandığın muhasebe defterlerinde kaç boş sayfan kaldı?
Peki tam olarak ne zaman çıktı bu makineli tazyikli musannif?
Bu tip klasörlerin dayandığı işleyiş prensibini temel alan buluşlar 1900 yılların başında sayıca artıyor. Bunların mekanizmalarının bazısı halkalı olduğu için kağıtlara delik açmayı gerektiriyor. Bazısının sırt kısımları sabit, kutularda olduğu gibi yani; içlerine konan kağıt kalınlığına göre sırt kısmı boyutlanmıyor. Bazısının mekanizması yeterli basıncı, hakimiyeti sağlamıyor falan filan...
Derken, hazır föylerin kullanıldığı, yüksek ticari başarı getiren ve gelişkin bir mekanizmayı içeren ülkemizde de yaygın kullanım alanı bulacak bir ürün icat ediliyor. Patent başvurusu 05/08/1904 yılında yapılacak sonrasında da ürün geliştirilecektir. Hikayesi Şöyle =
Kalamazoo'nun Hikayesi
Bir mekanizma icat ediliyor Amerikada; ayrık sayfaları dikişsiz olarak bir araya getirip sağlam biçimde ciltleyen bir defter veya kitap yapma mekanizması; bir tür klasör.
Mekanizmayı üreten firmanın ilk icadının patent başvuru yılı 1903. Firmanın başarıyı getiren, ülkemizde de yaygın biçimde kullanılmaya başlanan buluşunun patent başvuru yılı ise 1904.
Özelliği, delmeye gerek kalmadan hazır föylerle dikişsiz ciltleyerek defter meydana getirmesi, içine konan kağıtların kalınlığına göre sırtının boyutlanması, kağıtların dağılmaması, kağıtların arasına yeni bir kağıdın kolayca konup çıkarılabilmesi.
Patentte, mucit Harry F Bushong, devralan ( assignee ) ise Amerakanın Michigan Eyaletinin, Kalamazoo şehrinde bulunan, Kalamazoo Loose Leaf Binder Company4 olarak kayıtlı. İzleyen yıllarda Kalamazoo Loose Leaf Binder Co. yine aynı amaca dönük farklı mucitlerden 100'ün üzerinde patent tescil ettiriyor. Buluşlar devrim niteliğinde ürünler meydana getiriyor.
Bu buluşlarla ilgilenen, İngiliz Oliver Morland5, 1904 yılında İngiltereden kalkıp Amerika Bireşik Devletlerine, Kalamazoo şehrine geliyor. Yaptığı görüşmeler sonrası ürünlerin Kuzey ve Güney Amerika dışındaki dünya haklarını alıp İngiltereye dönüyor.
Oliver Morland'in kuzeni Francis Levitt Impey6, 1905 yılında Oliver Morland'ın Morland and Co firmasına katılıyor. Impey sonrasında şirkete sermaye koyuyor ve 1908 yılında Morland & Impey Ltd'yi kuruyorlar. Kurulan şirketin amacı Kalamazoo Loose Leaf Binder Company'nin acentalığını yaparak Amerikan patentlerini İngilterede geliştirmek, işi burada büyütmek.
Öyle de oluyor zaten.
1912 yılında Morland & Impey Ltd, Northfield'da arazi satın alıyor.
Nortfield, İngilterede, Birmingham şehrinde bir yerleşim yeri.
1913 yılında Morland & Impey Ltd şirketi, Kalamazoo Ltd'yi kuruyor. Kalamazoo Ltd, Northfield'deki arazi üzerine fabrika7 kurarak üretime başlıyor.
Diğer taraftan 1915 yılında Charles Howie adlı bir kişi, Avusturalya, Melbourne'de Charles Howie Pty Ltd adlı şirketi kurarak, Kalamazoo ürünlerini Avusturalya'da satmaya başlıyor.
1918 yılına gelindiğinde Charles Howie Pty Ltd şirketi ile Kalamazoo ürünlerini üreten ve satış haklarını elinde bulunduran Morland & Impey Ltd şirketi, ortaklık anlaşması yaparak 1919 yılında Kalamazoo (Aust ) Pty Ltd şirketini bir iştirak olarak kuruyorlar. Charles Howie de bu yeni şirketin yönetim kurulu başkanı, genel müdürü oluyor.
Şirketlerin ortaklığıyla kurulan yeni şirket böylece, İngiliz Milletler Topluluğu ( The Commonweelth ) içindeki tüm Kalamazoo ticaretini devralmış oluyor.
1927 yılında Kalamazoo (Aust ) Pty Ltd'nin genel merkezi Sydney'e taşınıyor.
1929 yılında Bay ve Bayan Howie, Morland & Impey Ltd'nin hisselerini satın alınca şirket tamamen Avusturalya şirketi haline geliyor. O günden bugüne Kalamazoo ( Aust ) Pty Ltd faaliyete devam etmektedir.
Hisselerini satan, Morlan & Impey Ltd ise ilerleyen yıllarda bürolara bilgisayar sistemi kurma ve yazılım geliştirme konularında faliyet göstermış ve sahip olduğu Kalamazoo Ltd şirketi ile birlikte bir dizi birleşme, satın almalar sonrası, günümüzde The Reynolds and Reynolds Company8, adıyla faaliyet göstermeye devam etmektedir.
Kalamazo Nasıl bir Ofis Malzemesi
Kalamazoo şirketi 100'ün üzerinde patent almış. Çoğunlukla değişir sayfalı defter, klasör ve çalşma masaları, dolap ve sehpalar Kalamazoo markasıyla üretilmiş.
Kalamazo adı, temel ürün olan değişir sayfalı defter / klasörün adı olmuş. Ülkemizde deterjana Omo denmesi, margarine Sana denmesi gibi bu tür klasöre de kalamazo adı verilmiş.
Kalamazo ( yani "loose-leaf book" ), bünyesindeki mekanizma ile dikiş gerektirmeksizin, basınç yoluyla ayrık sayfaları ( föyleri, formları ), bir arada tutan, kullanıcının dilediğinde içine sayfa ekleyip çıkarabildiği, sayfa sayısı çok arttığında dahi dağılmayı önleyen, kapakları kalın ve sert olduğundan içinde bulunan sayfaları koruma özelliği yüksek, defter ( veya kitap ) oluşturmaya yarar bir tür klasördür.
En büyük avantajlarından biri sırtının, klasörde olduğu gibi sabit boyutta kalmaması içindeki sayfa kalınlığına göre boyutlanmasıdır.
Ürünün bir alt kapağı, bir de üst kapağı vardır. Ve kapakların birinin içinde bir mekanizma yer alır. Kalamazoo ürünü mekanizması bakımından iki türlüdür.
(Firmanın zaman içinde geliştirdiği, ürünlerinde kullandığı çeşitli mekanizmalar var aslında. Ben kabaca ikiye ayırdım. )
- Kollu mekanizmalı
- Otomatik mekanizmalı
Kollu mekanizmalı kalamazonun kapaklarından birinin içinde yer alan mekanizmadaki helozonik vida, takılan küçük bir kol ile sıkıştırılır ve defterin sırtındaki şeritler bu yolla sıkışarak kağıtların dağılmamaları için basınç oluştururlar, kolu ters sarınca bu defa da kağıtlar gevşer. ( İlk yıllara ait ürünler böyleydi. )
Otomatik mekanizmalı kalamazoda ise kapaklarından birinin içindeki mekanizmada yer alan kademeli barın kilidini, elinizle bastırıp kilitliyor, klasörün sırtındaki şeritleri bu yolla sıkıştırıyordunuz.
Ziraat Bankası, büro makineleri mütehassısı Fuat Oranuz, kalamazoyu şöyle tarif etmiş 1950'li yıllarda.
"... tahtadan veya mümasili kalın sert mukavvadan imal edilmiş ve içinde işletildiği vakit ileri geri hareket eden helezoni vidalı bir mekanizmayı havi 8-10 mm. kalınlığında iki kaptan ibarettir."
Türkiyede o yıllarda kullanılan kalamazonun tarifidir bu.
Kalamazolar boyutları bakımdan çeşitliydi. Büyük küçük olmak üzere boy boydu. İçlerinde alfabetik düzenlenmiş endeksleri olanlar vardı. Sadece bankalarda kullanılmıyor, bankalar, ticarethaneler, hastaneler, muyanehaneler vb. yerlerde de kullanılıyordu. Kullanıldığı sektörün ihtiyacına göre basılan çeşitli föyleri vardı.
Şirket, kalamazoyu 7 yıl garanti vererek satıyordu.
Satın aldığınız kalamazonun içindeki kağıt ( föy ) kalamazonuza uygun boyutlu, özel deliklendirilmiş kağıt olması gerektiğinden kalamazonuza uygun kağıtları da almak zorunluluğu vardı.
Sayfaların, yeteri kadar doldurulunca kalamazonun içinden çıkarılması ve ciltlenerek arşive kaldırılması, ardından yeni sayfalar alınıp boş kalan kalamazoya doldurulup kullanılmaya devam edilmesi tercih edilen kullanım biçimiydi. Çünkü kalamazolar pahalıydı.
Kalamazolar, bazen rahatlıkla kaldırıp koyulamayacak kadar büyük, kalın, ağır olabiliyorlardı.
Bu nedenle özel kalamazo sehpaları, üretilmişti.
Türkiyede Kalamazo
İktisat ve Ticaret Ansiklopedisinin verdiği bilgiye göre Kalamazonun patenti, ülkemizde 1923 yılında tescil edilmiş.
Kalamazoo şirketinin ülkemizde uzun süre yetkili vekili, Vebolit Ticaret Limited Şirketi olmuş. ( Vebolit'in merkez adresi, Kardeşim Sokak Girifin Han, Kat 3 No 26 Karaköy İstanbul, imiş. )
1936 yılında kurulmuş olan firma 1994 yılında iflas etmiş.
Firmanın satış için gazeteye verdiği ilanlardan biri şöyle
- 19/01/1964 tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2 = İngiliz Menşeli kauçuk ve otomatik mekanizmalı kalamazo defterleri ithal edilmiştir. Müracaat, Vebolid Ticaret Limited Şirketi Büro Levazımatı servisi, Billur Sokak 2 Nolu işhanı 14/15 Galata İstanbul
Kalamazo satın alımları için geçmişte ihale açıldığı, teklif alındığı, imal ettirildiği de yine gazete ilanlarından anlaşılıyor.
Son Posta 08 Ocak 1937
Son Posta 01 Mayıs1945
Ulus Gazetesi 10 Şubat 1949
Türkçede kalamazo - kalamoza göçüşmesi
Kelime içinde iki sesin yer değiştirmesine, göçüşme ( metatez ) deniyor. Söyleyiş kolaylığı sağlaması göçüşmenin sebeplerinden biri.
Örnek = kibrit > kirbit, toprak > torpak, ekşi > eşki .
Kalamazo ismi de böyle bir göçüşmeye uğramış dilimizde ve oldukça yaygınlaşmış.
Sadece bankacılar değil, eğitim kitapları, kanun maddeleri kelimeyi göçüşme ile kullanmışlar.
Öyleki kelimenin aslının ne olduğu bilinmez hale gelmiş.
Adın, göçüşme ile kullanıldığı, anlam farklılıkları ile kullanıldığı bazı yerlere örnekler aşağıda.
1-Basımevleri = Ülkemizde bazı basımevleri, kalamoza adıyla aslında kalamazo değil bir tür sert kapaklı muhasebe defteri satışı yapıyorlar. Başlangıçta bu adlandırma hatalı kullanım iken herhalde bugün sert kapaklı defter adlandırması sözcüğün ikinci anlamı olmuş.
2-Kalamoza adıyla web tabanlı uygulama üreten bir yazılım şirketi faaliyet gösteriyor mesela. Yazmıyorum web adresini.
3-Bankacılık Kanununu = Adı, göçüşme ile söyleyenlerden biri de Bankacılık Kanununu yazan / yazanlar
4-Meb mesleki eğitim kitabındaki konu başlıklarında ad göçüşme ile yazılmış.
- Matbaacılık Pilyaj ve Perforaj, Megep, Ankara 2008
Sözlüklerde Kalamazo
"Kalamazoo" adı İngilizce, Fransızca, İtalyancada bir defter ya da klasör türünün adı olmamış ve sözlüklerde kalamazo veya türevi bir adla yer almamış görünüyor.
İngilizcede = "loose-leaf binder", "loose leaf ledger" demişler
Fransızcada = "classeur a feuillets mobiles" denmiş
İtalyancada = "a foglu mobili" diye geçiyor ismi.
Ama Kalamazo Türkçede, tür ismi olarak kullanılıyor. TDK ve Dil Derneği sözlüklerindeki tanımlar aşağıda. Kubbealtı Lugatı, Nişanyan Sözlük'te yer almıyor. =
dil derneği
a. İt.
İçine hareketli yaprak takılan ve bir anahtar düzeneği ile yaprak sayısına göre ayarlanabilen bir tür sıralaç.
tdk
isim, İtalyanca calamazzo
Banka, ticarethane vb. yerlerde kullanılan ve cilt kapakları özel bir düzen ve anahtarla gevşetilip sıkıştırılabilen defter.
TDK çevrim içi sözlük, sözcüğün kaynağı olarak İtalyanca, "calamazzo" sözcüğünü göstermiş.
Bu sözcüğü İtalyanca Sözlüklerde bulmam mümkün olmadı.
Vikipedi'de benzer bir ad buldum ama.
Cala Mazzo, Sicilya'da Castellammare körfezinde denize girilebilen bir koy. Tam adı "Cala Mazzo di Sciacca". Tatilde denize girdiği bu koyu aklından çıkaramayın bir İtalyan bankacının biz Türklere kötü şakası değilse eğer , muhasebe defterine calamazzo demek ancak Kalamazoo ismini çağrışıtırıyor diye bir yakıştırma yüzünden olur. Böyle olduğunu da hiç sanmıyorum. Buraya da laf olsun diye yazdım.
Ürün, İtalyan gazetelerine, İtalyanca verilen ilanlarda Kalamazoo adıyla satılılıyor.
Sadece İtalyan gazeteleri değil İngiliz, Fransız, İspanyol gazetelerinde de, gazetelerin kendi dillerindeki ilanlarda, ürün Kalamazoo adıyla satılıyor.
İtalyada satılan ürünün iç kapağında İtalyanca dilinde garanti belgesi etiketi var.. Etikette ürünün adı Kalamazoo.
İş böyle olunca TDK'nın, sözcüğün İtalyanca kaynaklı olduğu bilgisini temellendirmesi gerektiği anlaşılıyor.
Kalamazo hakkında doğru sanılan yanlışlar.
- Türkçede; ilanlarda, yazılarda, kanun maddelerinde rastlanan "kalamoza" söylenişi bir göçüşmedir. Sözcüğün doğru biçimi kalamazo'dur. Özel isim olan Kalamazoo'dan gelir.
- Kalamazo, kollu bir mekanizma ile veya anahtar ile tarif edersek belli bir kalamazoyu tarif etmiş oluruz. Kalamazo zaman içinde geliştirilmiş farklı model ve mekanizmalara sahip olmuş. Bazılarında kol, anahtar olmayıp kilit, mandal mevcuttur örneğin.
- Kalamazo sözcüğünün, TDK çevrimiçi sözlükte, İtalyanca calamazzo sözcüğünden geldiği iddiası, teyide muhtaçtır.
- Kalamazo İngiliz menşeli değil, Amerika menşelidir. Fakat üretim ve satış büyük ölçüde İngiliz şirketi sayesinde olmuş.
- Kalamazo ürününü bulan Oliver Morlan değildir. İlk mucit H.P Bushong, daha sonraki ürünlerin çoğunun mucidi G.P. Wigginton'dır. Ürünün geliştirilmesinde 10'un üzerinde mucit yer alıyor.
- Kalamazo ürününü İngilterede üreten Morlan & Impey Ltd firmasının ortağı F. Paul İmpey değil onun oğlu Francis Levitt İmpey'dir.
- Birmingham'daki Morlan & Impey Ltd'nin sahibi olduğu Kalamazoo Ltd firması, kalamazo'nun tek satıcısı olmamış hiçbir zaman. Amerikada Kalamazoo Loose Leaf Binder Co; Avusturalya'da Kalamazoo ( Aust ) Pty Ltd'de satış yapan firmalardı.
- Tek fabrika Northfield, Birminghom'da değildi. Örneğin 1930'ların sonunda Güney Paris'in banliyösünde modern bir fabrika açmış Kalamazoo Ltd.
- Kalamazo, günümüzde satılan sabit yapraklı defterler gibi bir defter değildir, hatta çoğunlukla muhasebe defteri olarak kullanılmasına rağmen bir muhasebe defteri de değildir. Örneğin hastanelerde hasta bilgilerinin yazıldığı kayıt defteri olarak kullanılırdı.
Son Söz
Kültür Tarihimizde, banka ve muhasebe kültürümüzde önemli yer tutmuş olmasına rağmen,
- kalamazo hakkında yanlış bilgilerin yaygın olması,
- tam olarak ne olduğu hakkında ayrıntılı yazıya rastlanmaması,
- eski bankacıların, muhasebecilerin ( Benden öncekilerin tabii. Ben IBM monokrom monitör neslindenim çünkü. ) iş hayatlarını anlatırken kalamazonun adını geçirmeden konuşmayı bitirmeyişleri, kalamazoyu bir mit yapmaları düşünülürse,
kalamazo hakkında yeterli bilgi olmaması şaşılacak eksiklik.
Bu yazıyla, kıyıda köşede kalmış bilgileri derleyip yorumlayıp eksikliği enikonu tamamladım umuyorum.
Hata ve zühul müstesna.
Dipnot
- Ciltbendi yerine ses düşmesiyle cilbent denmiş. Nişanyan sözlük, "Farsça cild-band “deri veya meşin bağ” sözcüğünden alıntıdır." diyor. (Şemseddin Sami, Kamus-ı Türki, 1900 cilbend (...) Evrak vazına mahsus müteaddid gözlere münkasım cüzdan ki koltuk altına alınır.) Bugün "noter cilbendi" diye satılan klasörler eskinin bendedilmiş ( bağlanmış ) ciltleri gibi değiller. Bunlar bir tür mekanizmasız klasör artık.
- Biblorhapte veya diğer yazılışı ile bibliorhapte sözcüğü Antik Yunanca βίβλος, bíblos, (yazılı kağıt, belge; kitap ) ve ῥάπτω, rháptô, ( dikmek); sözcüklerinden oluşuyor. Yani belgeleri birbirine raptetmişler. Bu belgeleri bağlama işi önceleri sabit sırımla bağlama iken sonra değişir sayfaları sıkıştırmak için mekanizmalarla yapılmaya başlanmış.
- Arapça,sınıf sınıf ayırmak demek olan "tasnif"ten, musannif. Musannif'in Kubbealtı Lugatindeki tanım şöyle = "İçinde, derlenip toplanmış yazılı bilgileri belli bir sıraya göre tasnif etmeye yarayacak bölümleri bulunan dosya veya klasör." Tazyikli musannif adı kullanılırken tanım yeni bulunduğu için ve zamanında Fransızca'nın hayatımızda özellikle Muhasebe, Ticaret, Bankacılık hayatında yaygın olması dolayısıyla Fransızca karşılığı ile pekiştirilmesi gerektiği düşünülmüş. Ben de Fransızca karşılığını bu yüzden olduğu gibi aktardım, kültür hayatımızda böyle yer alıyor diye.
- Kalamazoo Loose Leaf Binder Co. ( Amerika, Michigan'taki şirket ) 1927 yılına kadar faaliyet göstermiş ve 1927 yılında Remington Rand, Inc.'e devrolmuş.
- Oliver Morland, Pascal'ın hesap makinesine benzer fakat daha işlevsel bir hesap makinesi geliştirmiş olan Samuel Morland'ın soyundandır. Bazıları bu hesap makinesi için ilk çarpma yapan hesap makinesi diyor. Londra'da Science Museum'da sergileniyor hesap makinesi.
- Şirkete ortak olan kişi bazı kaynaklarda Frederic Paul Impey olarak gösteriliyor. Oysa ortak kişi Frederic değil onun oğlu Francis Levitt Impey'dir. Bunu Francis'in kardeşi Arthur'un anılarından öğreniyoruz. Frederic Paul Impey 1847 doğmuşi 09.11.1920 ölmüş. Francis Levitt Impey'in 1910 tarihli patenti alınmış buluşu, (ürün geliştirmesi) var.
- Nortfield'daki fabrika 1980 yılına kadar faaliyet gösterdi. Fabrikada ağırlıklı olarak kadın işçi istihdam edildi.
- Reynolds & Reynolds'ın Bilim Teknolojilerii kolu şirketi ITS ismi ile faliyet gösterirken İngiliz bir girişimciye satılmış ve o da aldığı firmanın adını Kalamazoo IT olarak değiştirmiş.
Kaynak
- Kirkor Kömürcüyan, Ticari Mâlumat ve Bankacılık, 1930 İstanbul Osmanbey Matbaası
- Kalamazoo - Michigan, maddesi Vikipedi, https://tr.wikipedia.org/wiki/Kalamazoo,_Michigan?oldformat=true
- Samuel Morland, maddesi Wikiwand https://www.wikiwand.com/en/Samuel_Morland
- Ring Binder, maddesi Wikiwand https://www.wikiwand.com/en/Ring_binder
- Kalamazoo şirketinin tarihi, https://www.kalamazoo.com.au/history/
- İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi 1951, İstanbul
- Ofis Müzesi adlı internet sitesi http://www.earlyofficemuseum.com/
- Nortfield.uk adlı blog http://northfield-uk.blogspot.com/2015/01/kalamzoo.html
- Samson David youtube kanalı https://youtu.be/G0aLK-0nMCQ
- Northfield, Birmingham; Vikipedi maddesi https://www.wikiwand.com/en/Northfield,_Birmingham
- Arthur Elia İmpey Biyografisi http://www.hellfirecorner.co.uk/tucker/tuckerbiography.htm
- Gazeteden Tarihe Bakış Projesi http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/index.php
Bu blogdaki yazılar, yazar adı ve blog adresi kaynak gösterilmeden kullanılamaz.